Ruim een week geleden kreeg ik de gelegenheid een speciale les bij te wonen van vriend en collega Gerhard. Toen ik in september 1981 aan mijn schoolcarrière als docent wis- en natuurkunde begon, gaf hij al enige jaren tekenen en kunstgeschiedenis op dezelfde school, de Gemeentelijke Scholengemeenschap in Emmen. Voordat ik mij in 1983 in Emmen vestigde, reisden we iedere schooldag gezamenlijk vanaf Groningen naar Emmen en terug. Aanvankelijk in mijn eerste auto, een rode Eend. Omdat ik vanaf Winsum (15 km ten noorden van Groningen) reed, liep de kilometerteller snel op. Op het moment dat de 100000 km bereikt werd ging de teller weer naar 0; kennelijk had de autofabrikant er indertijd weinig vertrouwen in dat veel Eenden die mijlpaal zouden bereiken. Toen het bijna zo ver was reden we, om die gebeurtenis luister bij te zetten, eerst langs bakker Stoker. Dat was in Emmen de bakker met in zijn assortiment het lekkerste gebak. Het historische moment kwam toen wij ter hoogte van Borger reden. We konden, met de teller weer op nul, de auto aan de kant zetten en genieten van het gebak.
Veel onderwerpen passeerden tijdens deze ritten de revue. Natuurlijk schoolzaken, maar ook sport, politiek, reizen en kunst, in het bijzonder schilderkunst en muziek. En de vogelaar in mij merkte onderweg natuurlijk regelmatig buizerds en andere interessante vogels op. Gerhard wilde voor mij niet onder doen en claimde op een van de ritten de waarneming van een Dodo. Maar het gaat in dit stuk niet over die autoritten, misschien een andere keer.
Aanleiding voor de les, waarvoor Gerhard mij uitnodigde, was het verschijnen van een nieuwe uitgave van de Beatles-LP Sgt. Peppers Lonely Hearts Club Band. Deze plaat verscheen voor het eerst in juni 1967. Ik had toen wel wat andere dingen aan mijn hoofd, want het was mijn eindexamenjaar. Zelf had ik nog geen platenspeler zodat ik de plaat voornamelijk kende via de radio of door deze bij anderen te beluisteren. Wel herinner ik mij de laatste uitzending van de zeezender Radio London, die op 14 augustus 1967 de ether uitging met “A Day In The Life”, het slotnummer van de Beatle-LP. Zo was het lang aangehouden laatste akkoord van deze track het laatste levensteken van deze zender.
Youtube Link: Radio London is now closing down
In deze les ging het niet zozeer over de muziek van de plaat (die overigens wel op de achtergrond werd afgespeeld), maar over de ontwerper van de hoes, de Engelse kunstenaar Peter Blake.
Gerhard vertelde dat Peter Blake een leerling was van de Ierse schilder Francis Bacon en liet een dia zien van een door Bacon geschilderd portret van Vincent van Gogh:
Zelfs ik meen aan dit portret te kunnen zien dat Bacon niet vies was van experimenteren met nieuwe technieken.
Vervolgens kwamen twee andere leerlingen van Bacon aan bod.
Aan de hand van onderstaande collage van Richard Hamilton werd ons duidelijk gemaakt hoe alledaagse (gebruiks-) voorwerpen in een bizarre compositie hun intrede in de kunst deden.
Ik kreeg associaties met het werk van Andy Warhol, maar die was natuurlijk geen Brit.
De andere leerling van Bacon waar Gerhard werk van toonde was David Hockney. Met behulp van een polaroidcamera maakte hij een collage van foto’s genomen bij de Brooklyn Bridge. Bij het nemen van die foto’s beschreef Hockney met de kijkrichting een boog vanaf zijn voeten tot het punt aan de hemel loodrecht boven hem.
De werkwijze doet denken aan de manier waarop met een smartphone momenteel panoramafoto’s gemaakt kunnen worden over 360°.
En dan Peter Blake. Van hem toonde Gerhard het volgende schilderij:
Op de vraag welke bijzonderheden bij dit portret zijn op te merken, kwam al snel de reactie dat de geportretteerde niet statisch poseert, maar door het bespelen van een gitaar een actieve houding aanneemt. Het tweede opmerkelijke detail betreft de naam van de geportretteerde op het schilderij. Ook dat was toen ongebruikelijk. Het geeft het schilderij de uitstraling van een affiche.
Het was deze Peter Blake die uitverkoren werd om de hoes van de Sgt. Pepper LP te ontwerpen. Hij maakte een collage van bekende personen, waaronder Edgar Allen Poe, Bob Dylan, Karl Marx en Albert Einstein. Hoe hij dit deed en wat het onderliggende idee was is via de link naar de pdf verderop te lezen. Ook komen we daar te weten waarom een aantal door John Lennon gesuggereerde personen de albumhoes uiteindelijk niet haalden.
Toen in 1987 precies 20 jaar na het verschijnen van de LP de plaat op CD werd uitgebracht, was ik er als de kippen bij om de muziek alsnog zelf aan te schaffen. In het begeleidende boekje beschrijft Peter Blake zelf hoe de afbeelding op de hoes tot stand kwam:
Peter Blake over de hoes van Sgt, Peppers (pdf) (link)
Na de boeiende uiteenzetting van Gerhard zal de muziek voor mij niet anders klinken, maar bekijk ik de hoes wel met andere ogen. Waarvoor dank!
Beste Cor,
bedankt, ik ga het printen en doe het in de hoes van de LP. Het is een adequate samenvatting. Die dodo stond te wachten op de bus in een Engelse plaats, Folkestone, volgens mij. Ik wist niet waar hij/ zij heen moest, heb het ook niet gevraagd.
Ik heb de geremasterde CD van de Beatles besteld, kostte iets van 22 Euro.
Vroeger was ik meer Stones fan maar nu veel meer van de Beatles, ik. Veel genialer.
Sergeant Pepper’s hoort, voor mij, in een rijtje, met ook: Ogdens’ Nut Gone Flake, Pet Sounds, Highway 61 Revisited, 1e LP van de Pink Floyd “Piper at the Gates of Dawn”(?) met nog Syd Barrett, The Band en Groeten uit Grolloo.
The usual suspects.
Statements om het zo te zeggen.
Meer dan gewoon mooie muziek heb ik bij dezen het gevoel dat ik naast het nu ook weer het verleden beleef, waar de platenspeler stond, welk jaargetijde het was, wat ik deed toen, hoe het rook buiten, hoe ik mij als toch een beetje onzekere puber een weg moest vinden in ” Het Leven”. God zij Dank was ik wel gezegend met een gezonde portie branie.
Maar dan toch nog één van de Stones, ” Between the Buttons”.
gerhard.
Ps. Er ligt een uitnodiging in jouw postvakje.
Bedankt voor je reactie Gerhard. Had even twijfels of ik de juiste van Gogh had afgebeeld; hij blijkt er veel meer gemaakt te hebben en mijn visuele geheugen is niet mijn sterkste kant. Maar deze les (of moet ik zeggen dit afscheidscollege) inspireerde mij wel tot het schrijven van dit stuk. En bijkomend voordeel: zo onthoud ik het ook beter. Chapeau!