De wekelijkse periodiek “de TERSCHELLINGER”, nieuws- en advertentieblad voor Terschelling, opende de afgelopen week met een stuk over de presentatie van een in Terschellinger dialecten omgezet verhaal van Paulus de boskabouter:
Hoewel ik tot mijn twaalfde jaar ben opgegroeid op het eiland en dus wel vertrouwd met die dialecten ben, heb ik ze zelf nooit gesproken. Mijn vader, als geboren Terschellinger, beheerste ze allemaal. Afhankelijk van welke eilander hij voor zich had schakelde hij moeiteloos over van Aasters naar Meslânzers of Westers. Het lijkt misschien opmerkelijk dat over een afstand van nog geen 15 kilometer de dialecten zoals gesproken in Hoorn en omgeving, Midsland en West-Terschelling onderling zo verschillen. Het illustreert hoe weinig interactie er vroeger was tussen de dorpen om oost enerzijds en Midsland en West anderzijds. De verharde hoofdweg die West-Terschelling met Oosterend verbindt dateert pas van het begin van de vorige eeuw.
De voornaamste reden dat de voertaal in ons gezin Nederlands was had ongetwijfeld te maken met de afkomst van mijn moeder. Zij was opgegroeid in Oudebildtzijl waar Bildts werd gesproken.
De genoemde dialecten vertonen meer verwantschap met het Nederlands dan het Fries. Vraag niet aan een Terschellinger of het gesproken dialect een soort Fries is, of nog erger, of hij of zij een Fries is. Steevast zal het antwoord zijn: “Ik ben een Terschellinger en we spreken hier geen Fries.”
Geografisch gezien hoort Terschelling bij de provincie Friesland, maar dat is niet altijd zo geweest. Hoewel mijn zus Marianne, broer Wim en ik in hetzelfde huis geboren zijn, zijn we in verschillende provincies ter wereld gekomen. Marianne (1941) in Noord-Holland, Wim (1943) en ik (1949) in Friesland.
Op 1 september 1942 ging Terschelling over van Noord-Holland naar Friesland. Zie: Terschelling en Vlieland bij Friesland gevoegd👈
Enige weken geleden werd op de televisie een vijftal afleveringen over de Waddeneilanden, bekeken door de ogen van de bekende publicist en bioloog Midas Dekkers, uitgezonden. In de derde uitzending, waarin Terschelling aan bod kwam, werd een flink deel ingeruimd voor de “Aaster Joonpraters” – een groep eilanders die regelmatig bijeenkomt om het Aasters levend te houden. Volgens het artikel in “de TERSCHELLINGER” had deze club een flink aandeel in het tot stand komen van de vertaling van het boekje. Bovendien is bij het boekje een CD gevoegd waarop het verhaal is ingesproken door de “Aaster Joonpraters”.
De schepper van Paulus de boskabouter is Jean Dulieu, een pseudoniem van de concertviolist Jan van Oort. Dat één van de Paulusverhalen uitverkoren werd om in dialect te worden vertaald – eerder verschenen ook al vertalingen in o.a. het Engels, Duits, Zweeds en Japans – had zeker te maken met de band die bestond tussen Jean Dulieu en Terschelling. Het echtpaar van Oort kwam kort na de oorlog voor het eerst op Terschelling en logeerden in het pension van mijn ouders: “Schoonoord”.
Hun bijdrage in het gastenboek getuigt van hun aanwezigheid:
Het verblijf op het eiland was het echtpaar zo goed bevallen dat ze het jaar daarop in Hoorn een huis kochten en er zelf gingen wonen. Daarmee werden ze de buren van mijn grootouders Gossen Smit en Maria (Maam) Ruige.
In een brief👈 die Marianne in 1992 van Jan van Oort kreeg haalt hij herinneringen aan die periode op. Leuk om te lezen hoe hij in die brief vertelt dat de bulderende stem van mijn opa model stond voor de stem van de wijze oude uil Oehoeboeroe. Dat zal vooral van belang zijn geweest toen van de strip ook hoorspelbewerkingen en later zelfs een televisieserie gemaakt werd.
Zelf heb ik als kind het allemaal niet gevolgd, maar Anky had nog levendige herinneringen hoe zij keer op keer als kind, zittend op de schoot van haar vader, gespannen de radiouitzendingen van Paulus de boskabouter volgde:
Ook mooi om in van Oorts brief te lezen hoe in die tijd werd omgegaan met de beveiliging van het huis….
In 1964 keerden de van Oorts nog eens terug als gasten in “Schoonoord”. Ook toen liet Jean Dulieu een bericht achter in het gastenboek:
Heel dicht bij het huis van Peter en Henny staat in het bos het bronzen beeldje van Paulus de boskabouter. Ik heb er wel ergens een foto van, ik zal hem eens opzoeken voor je 🙂
Dat is leuk Suze. Jan van Oort woonde in de laatste periode van zijn leven, hij overleed in 2006, ook in Arnhem. Dat blijkt ook uit de brief.
In het Afrikaans zeggen ze ook OEROL voor OVERAL
Ik neem aan dat je daarmee de taal bedoelt die gesproken wordt door de afstammelingen van de Nederlandse immigranten in Zuid-Afrika Margo? Misschien was deze uitspraak in de tijd dat de Nederlandse immigranten zich daar vestigden ook in Nederland wijder verbreid.