Een vast onderdeel van Oerol wordt gevormd door de expedities. Op verschillende locaties worden installaties opgebouwd met de bedoeling de bezoekers meer inzicht te geven in uiteenlopende verschijnselen van de wereld om ons heen. Dat kan betrekking hebben op de verschijnselen zelf, maar ook op de invloed die ze hebben op de getuigen ervan, zowel in fysieke als in psychologische zin. Een mooi voorbeeld van zo’n project zagen we vorig jaar bij de installatie van Nick Steur👈.
Ik beschreef in mijn stuk over de Westerkeyn al Marc van Vliets project NAP. Tijdens onze fietstocht aan het eind van de zondagmiddag naar West-Terschelling zagen we bij de jachthaven nog een tweede project van zijn hand: de “Getijdenwijzer”. In charmant Engels geeft Marc uitleg over zijn projecten in het YouTube-filmpje Opbouw expeditieroutes Oerol 2018👈. Ook twee andere projecten die wij later in de week bezoeken passeren in dit filmpje de revue.
De Getijdenwijzer beweegt op het getij. De mast aan de landzijde vermeldt vaargeulen en havenplaatsen. De namen boven de wijzer tonen welke vaargeulen op dat moment bevaarbaar zijn bij een gemiddelde diepgang van een meter. De mast in het water, aan het eind van de wijzer, is een waterstanden-peilschaal. Als je naar het einde van de wijzer wandelt, zie je de geschiedenis en toekomst van Terschelling.
Zoals Marc van Vliet in het filmpje vertelt, is de getijdenwijzer een blijvende installatie.
Niet blijvend is het bouwwerk bij de expeditie “And Now” op de Noordsvaarder. Kunstenaars Mandy Dike en Ben Ridge bouwen tijdens Oerol samen met bezoekers deze installatie op met takken, plankjes en door sommige mensen meegebrachte spullen die mogen achterblijven. In het midden maken ze met takken een spiraalvormig labyrint waar de looproute via een ingenieuze draaiing je vanaf de ingang vanzelf weer naar de uitgang voert.
Na afloop van de voorstelling “Pinokkio” gaan Suze en ik door naar West-Terschelling om eerst te lunchen bij de “Walvis” en vervolgens een kijkje te nemen bij de opbouw van de installatie. Het labyrint roept bij mij associaties op met het land-art kunstwerk “Broken Circle and Spiral Hill” van Robert Smithson bij Emmen.
Uiteindelijk zal deze installatie op de slotavond bij wijze van afscheidsritueel in vlammen opgaan.
Omdat we op donderdag geen voorstelling hebben gereserveerd – ik schreef er over in de aflevering Oerol – 2018 Westerkeyn – is dat een mooie aanleiding om een aantal expedities te bezoeken. Er staat een flinke wind en ook is het zaak ons te wapenen tegen enige regenbuien. We hebben het vizier gericht op locaties in de omgeving van Hoorn en Oosterend en doen op weg daar naar toe ons eerst tegoed aan koffie met heerlijke zelfgemaakte appeltaart bij Marianne. Vervolgens fietsen we over de badweg van Hoorn richting strand. Ter hoogte van de ijsbaan in het bos van Hoorn – ik heb er gebrekkig schaatsen geleerd, het is al net als met mijn zwemmen: de faciliteiten om dat goed te leren waren er in mijn lagereschooltijd simpelweg niet – wordt onze aandacht getrokken door een groot doorzichtig spaarvarken. Het is een object zonder vaste woon- of verblijfplaats want als we twee dagen later op weg naar “Bambie is back” opnieuw langs dezelfde plek fietsen blijkt het varken verdwenen.
Na het fotomoment fietsen we door naar de strandovergang waar we welkom worden geheten door een vriendelijke jongedame die ons uitleg geeft over de expeditie op het strand. We gaan ons verplaatsen in de wereld van de kiezelwieren. Deze ééncellige algen die al miljoenen jaren een belangrijke rol spelen in de zuurstofproductie op aarde worden door een glasachtige wand, de frustule, beschermd tegen de buitenwereld. Zonlicht wordt natuurlijk wel doorgelaten en valt zo op hun bladgroenkorrels.
Het kunstenaarsduo Hart van Veen heeft in de glasblazerij van Gert Bullée in Leerdam fructules opgeschaald tot een menselijke maat zodat de bezoekers van de expeditie hun hoofd erin kunnen steken om zich zo in te leven in de wereld van een kiezelwier. Uitdrukkelijk krijgen we het verzoek de mobiele telefoon onaangeroerd te laten om optimaal het kiezelwiergevoel te krijgen. Mocht dat bij sommige bezoekers meditatieve momenten opleveren, ik ben daar minder gevoelig voor. Of toch wel..? Hoewel het fascinerend is om door zo’n glazen frustule de wereld daarbuiten te aanschouwen bedenk ik op zo’n moment vooral dat kiezelwieren geen zintuigen hebben. Dus vind ik de verschillende muziekjes die ik te horen krijg niet bijdragen om dat kiezelwiergevoel te krijgen. En in visueel opzicht zullen ze ook niets meekrijgen van de wereld om hen heen. Kortom voor mij aanleiding daar toch even op terug te komen in een door mij geïnitieerd nagesprekje met de vriendelijke jongedame. Conclusie: ik denk er teveel over na of ben er te nuchter voor.
Om de lezers van mijn blog toch een idee te geven van wat je nu ziet vanuit zo’n frustule zondig ik tegen het gebod de mobiele telefoon te laten rusten en maak op goed geluk een paar foto’s van de omgeving vanuit een frustule.
Op onderstaande foto’s zien we een aantal van de door Hart van Veen ontworpen frustules.
Ondertussen genieten we ook van het wat ruigere karakter van het weer waarbij de aangewakkerde wind zorgt voor snel wisselende weersomstandigheden. Dat inspireert Suze tot het maken van mooie strandfoto’s met fraaie wolkenluchten
en film ik nog een stukje van het bijna verlaten strand:
..en het uitzicht bij de vloedlijn.
Bij Kaap Hoorn, het strandpaviljoen aan de binnenduinrand, wachten we onder het genot van een consumptie het overtrekken van een bui af. Terug bij onze fietsen bemerken we dat we te vroeg zijn voor een droog vertrek en pakken toch maar de poncho’s om ons te beschermen tegen een nat pak. Gelukkig is het weer droog als we bij de expeditie “The Woodpecker” van Marco Barotti bij de watertoren zijn aangekomen. Bij de watertoren staat ook een zendmast ten behoeve van het mobiele telefoonverkeer, wat deze plek bij uitstek geschikt maakt voor Barotti’s project. Barotti heeft “android” spechten aan diverse bomen bevestigd om ons inzicht te geven in het frequente gebruik van de mobiele telefoon.
De spechten transformeren de onzichtbare straling van mobiele communicatie en draadloze technologie in hoorbare en zichtbare akoestische, ritmische patronen. Het resulteert in een bewegingspatroon vergelijkbaar met dat van een specht.
En inderdaad, de spechten waren onvermoeibaar actief…
De buien lijken definitief verdwenen en met de wind in de rug en de zon van opzij gaan we naar de ecologische schapenboerderij “De Zeekraal” in Oosterend. Daar bezoeken we de expositie “Bijna vergeten vergezichten”, verhalen van eilander senioren vastgelegd op video door Pijnacker & Mellink. Ik herken veel van hetgeen verteld wordt, al ben ik (nog) niet zo senior 😉. Maar trouwe lezers van mijn blog komen geregeld observaties tegen die een sterke overeenkomst vertonen met die van de vertellers zodat ik er hier verder niet op inga.
Na een lunch in Oosterends voormalig sterrenrestaurant “De Grië” (één ster – lang geleden; we hebben er toen een keer gegeten ter gelegenheid van een verjaardag van Nienke), bezoeken we nog twee expedities.
Op het wad bij Oosterend, een flink eind uit de kust is een doorzichtige kubus geplaatst. Het is de bedoeling dat bij laagwater vrijwilligers erin plaatsnemen en ervaren hoe het is als je bij opkomend water geleidelijk door het water omringd wordt. Het project draagt de naam “We have never been modern” en initiatiefneemster Lotte van den Berg vertelt er over in het Youtube filmpje waarnaar ik in het begin van deze Oerol-aflevering verwees. Helaas blijkt de kubus al spoedig lek te zijn waardoor het voor deelnemers wel een heel louterende ervaring wordt een complete getijdencyclus in de kubus uit te zitten. Voor het TV-programma “Opium op Oerol” stapte Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Ingrid van Engelshoven het Wad op en nam voor even plaats in de glazen kubus. En al was het maar kort, naar haar zeggen een ervaring die nooit meer uit je hoofd gaat.
Suze en ik beperken ons tot het bekijken van de informatie bij het project en het localiseren van de kubus in het water ver uit de kust.
Een merkwaardig “verkeersbord” duidt de naam van het project aan (hoewel ik geen idee heb waarom het zo heet), maar het kan daar nog gekker..
Tenslotte rijden we terug naar Hoorn waarin het dorpshuis “de Stoek” een doorlopende Video-projectie getitel “The Cube” (alweer een kubus) wordt afgespeeld.
The Cube is een doorlopende video-projectie die onderdeel lijkt te zijn van de bestaande ruimte. De ruimte wordt doorlopend getransformeerd: uiteenlopende weersomstandigheden, spectaculaire landschappen en dieren drukken hun stempel op de omgeving tot grenzen tussen werkelijkheid en verbeelding vervagen. Zonder dat je je plek verlaat, verandert je positie voortdurend.
We wanen ons aan zonnige stranden, in heftige stormen met bliksem en donder of onder water tussen een enorme school vissen, bedreigd door haaien.
Maar we houden het wel droog.
“we have never been modern” op genoemd ‘verkeersbord’ is de titel van een boek (1991/1993) van de vermaarde Franse wetenschaps-en technologiefilosoof/socioloog Bruno Latour. Zie b.v. https://monoskop.org/images/e/e4/Latour_Bruno_We_Have_Never_Been_Modern.pdf
Kern van betoog staat op de achterflap van dit boek (zie link hierboven).
Wim
Dank je Wim voor deze aanvulling. Of de bedenkers van deze expeditie dit boek voor ogen hadden, daarvoor zou ik wellicht het boek moeten lezen.
De link naar boek en achterflap was niet goed doorgekomen. Deze is:
https://monoskop.org/images/e/e4/Latour_Bruno_We_Have_Never_Been_Modern.pdf
Ik heb de betreffende expeditie niet gezien, maar ik ben vrijwel zeker dat het bord een verwijzing is naar (de strekking van) het boek van Bruno Latour.
De tekst op de achterflap luidt:
With the rise of science, we moderns believe, the world changed irrevocably, separating us forever from our primitive, premodern ancestors. But if we were to let go of this fond conviction, Bruno Latour asks, what would the world look like? His book, an anthropology of science, shows us how much of modernity is actually a matter of faith.
What does it mean to be modern? What difference does the scientific method make? The difference, Latour explains, is in our careful distinctions between nature and society, between human and thing, distinctions that our benighted ancestors, in their world of alchemy, astrology, and phrenology, never made. But alongside this purifying practice that defines modernity, there exists another seemingly contrary one: the construction of systems that mix politics, science, technology, and nature. The ozone debate is such a hybrid, in Latour’s analysis, as are global warming, deforestation, even the idea of black holes. As these hybrids proliferate, the prospect of keeping nature and culture in their separate mental chambers becomes overwhelming—and rather than try, Latour suggests, we should rethink our distinctions, rethink the definition and constitution of modernity itself. His book offers a new explanation of science that finally recognizes the connections between nature and culture—and so, between our culture and others, past and present.
Nothing short of a reworking of our mental landscape, We Have Never Been Modern blurs the boundaries among science, the humanities, and the social sciences to enhance understanding on all sides. A summation of the work of one of the most influential and provocative interpreters of science, it aims at saving what is good and valuable in modernity and replacing the rest with a broader, fairer, and finer sense of possibility.
Ik heb de link in je eerste bericht ook hersteld; daar werkt het nu dus ook.