Columbus

Het ontbreken van roofdieren zoals vossen en marterachtigen op Terschelling is een gelukkige omstandigheid voor kwetsbare weidevogels zoals de Grutto en de Kievit. Ook de succesvolle vestiging van de Lepelaar als broedvogel op de Waddeneilanden is mede hieraan te danken. Eveneens ontbreken de door veel mensen minder gewenste zoogdieren als de mol en de rat.

Uit mijn jeugdjaren herinner ik mij wel dat we op een dag een egel in de tuin van Schoonoord aantroffen. Maar nadien heb ik nooit meer egels op Terschelling gezien, ook niet als verkeersslachtoffer.

Van oudsher treffen we wel, vooral in de duinen, konijnen aan. Zij vormden samen met Fazanten en Wilde Eenden de voornaamste jachtbuit van de eilander jagers. Mijn neef Arie (1932-2014) was een verwoed konijnenvanger. Met een knipoog naar de woordspeling bevestigde hij op de voorgevel van zijn woning in Landerum het naambordje “De Kaninefaat”. Sommige bronnen suggereren dat het woord Germaans is voor konijnen-eter.

Halverwege de jaren vijftig van de vorige eeuw werden op Terschelling de eerste konijnen geveld door myxomatose. De ziekte wordt veroorzaakt door het myxomavirus dat verwant is aan het pokkenvirus. Het is oorspronkelijk door de mens in Australië geïntroduceerd om konijnenplagen te bestrijden. Jaarlijks treffen we nog steeds wegkwijnende konijnen op Terschelling aan, al woedt de ziekte in het ene jaar vooral op de Boschplaat en in andere jaren meer op het westelijk deel van Terschelling.

De decimering van de konijnenstand zal ongetwijfeld een rol gespeeld hebben bij de introductie van hazen op Terschelling. Die verschenen omstreeks 1975 in de polder.

In die tijd logeerden tijdens de zomervakantie mijn schoonouders een paar dagen bij Anky en mij in Schoonoord. Tijdens een wandeling door de polder zagen we verderop een auto rijden. Het portier ging open en vanuit de wagen werd een hond losgelaten die op jacht ging naar een vluchtende haas. Het arme dier was kansloos en de hond kwam met zijn prooi in de bek ons tegemoet.

“Die is voor ons!”, zei mijn schoonvader. Hij sommeerde de hond zijn prooi neer te leggen. Het dier gehoorzaamde onmiddellijk, duidelijk tot ongenoegen van de inzittenden van de auto. Met de dode haas vervolgden wij onze wandeling. De gedupeerde jagers dachten ons op te wachten bij de hoofdweg. Maar ze verloren ons uit het oog omdat wij via het weiland aan de achterzijde ongezien Schoonoord konden bereiken. Mijn schoonvader had ervaring met het villen van dieren en zodoende aten de wildliefhebbers onder ons dat weekend Terschellinger haas.

In februari 1992 zagen zeehondenredder Hessel Wiegman en een politieman die hem vergezelde tijdens een strandrit met zijn landrover tot hun stomme verbazing een “hert” vanuit de zee bij paal 1 het strand op rennen. Wiegman registreerde de prenten van de pootafdrukken van het dier en gaf hem de naam Columbus: een reebok had Terschelling ontdekt. In navolging van Ameland dat na de Tweede Wereldoorlog door reeën gekoloniseerd werd was dit ree er kennelijk in geslaagd op Terschelling voet aan de grond te krijgen door deels zwemmend de oversteek te maken. Diverse Terschellingers hadden hun twijfels, maar enige jaren later werden steeds vaker reeën op het eiland gesignaleerd. Er moest dus meer aan de hand zijn. Rond 2016 werd de ware toedracht onthuld.

In de Leeuwarder Courant verscheen een interview met tandarts Jan Smit, geboren Terschellinger en verwoed jager. Lees het artikel hier 👈.

Tot dit jaar was het me nooit gelukt een ree op Terschelling in levende lijve te aanschouwen. Eenmaal vermoedde ik dat geritsel in hoog opgaand riet bij Midsland aan Zee door een ree werd veroorzaakt. Mijn zwager Jisk (1938-2010) zag wel eens een ree als hij in het najaar cranberries zocht in het duingebied bij het Hoornse Bos. Vermoedelijk in de periode dat de reeënpopulatie op zijn hoogtepunt was.

De ree die mij op 1 augustus in de duinen van Formerum zeker een halve minuut op zo’n 100 meter afstand stokstijf aanstaarde gaf mij daardoor in elk geval de gelegenheid dat ook op beeld vast te leggen.

Om vervolgens weer in het struweel te verdwijnen.

De reconstructie van de verschijning van een levensvatbare reeënpopulatie op Terschelling in het interview met Jan Smit leert ons dat deze ree, net als zijn familieleden, geen nakomeling van Columbus is. Twee weken na zijn ontdekking spoelde dat dier levenloos aan bij de havendam.

Het gewei zou in het kantoor van Staatsbosbeheer bewaard zijn gebleven. Ik sprak er een medewerker die mij bevestigde dat het daar een poos boven de kapstok had gehangen, maar al een tijd geleden was weggehaald. Hij opperde dat het misschien naar de tentoonstellingsruimte in de natuurschuur bij Lies was gebracht. Toen ik daar op de laatste ochtend van mijn vakantie nog even een kijkje nam bleek het daar echter evenmin aanwezig.

Een tiental edelherten dat in februari 2009 clandestien in de Terschellinger natuur werd losgelaten moest dat met de dood bekopen. Dergelijke faunavervalsing werd door de autoriteiten niet getolereerd. De daders moesten een dwangsom van € 46.600 betalen. De edelherten kregen de kogel.

Dat lot is de reeënpopulatie bespaard.