Andere tijden

Door de opkomst van laptops, notebooks, tablets en smartphones heeft televisiekijken in huiselijke kring een minder prominente plaats ingenomen in het gezinsleven. Steeds meer (jonge) gezinnen doen de TV de deur uit, zo die al ooit in de huiskamer aanwezig was. Ieder gezinslid kan beschikken over zijn eigen schermpje.

Grote sportevenementen als het EK- of WK-voetbal of de Olympische Spelen worden daarentegen nog graag in gezelschap van vrienden en bekenden in een café of een sportkantine op een groot beeldscherm bekeken. Ook bioscoopbezoek heeft door schaalvergroting – denk aan de opkomst van ketens met een gevarieerd aanbod zoals Pathé en Kinepolis – en dankzij spraakmakende kassuccessen aan populariteit gewonnen.

Hoe anders was dat na de introductie van de televisie in mijn vroege jeugd. In de tweede helft van de vijftiger jaren van de vorige eeuw verschenen de eerste televisietoestellen in Hoorn, het dorp op Terschelling waar ik opgroeide. Twee vrijgezelle broers, Jan en Piet (“van Grietjes”) Smit waren daar zo’n beetje de pioniers met de aanschaf van een televisietoestel. Ik herinner mij dat de dorpskinderen op woensdag- en zaterdagmiddag om 5 uur bij hen welkom waren om naar het jeugdprogramma met de avonturen van Pipo de Clown en Swiebertje te kijken. Vanaf een kwartier voor het aanvangstijdstip verzamelden we ons op de stoep voor hun woning. In de huiskamer hadden de broers de stoelen aan de kant geschoven zodat een tiental kinderen zich een half uur lang kon vergapen aan het nieuwe medium. Onderdeel van het programma was ook een informatieve rubriek: “De Verrekijker“. Daarin werden fragmenten vertoond van bezigheden van kinderen of opmerkelijke gebruiken in andere, vaak verre, landen.

Op een paar andere adressen mocht ik met mijn jeugdvriend Arend een enkele keer zelfs naar een voetbalwedstrijd op de TV komen kijken. In die tijd waren we na schooltijd vrijwel dagelijks met een klein clubje voetballend op het sportveld achter de kerk te vinden. Sport had zeker onze interesse. Daar schreef ik een paar jaar geleden al eens over op mijn blog 👈 .

Mijn ouders schaften pas een TV aan nadat ik bij mijn tante Anna in Oudebildtzijl 👈 ging wonen. Mijn tante kreeg zelf pas televisie nadat ik naar Groningen vertrokken was. Van het TV-kijken thuis op Terschelling zijn me de uitzendingen van schaatskampioenschappen het meest bijgebleven. Meestal plande ik in zo’n weekend een bezoek aan mijn ouders. Gezellig voor de buis met door moeder gebakken cake of appeltaart en ondertussen rondetijden noteren op de in de krant voorgedrukte schema’s.

Omdat ik op zaterdagochtend nog naar school moest kwam ik pas laat in de middag aan. HBS-directeur Schouten was bereid me eens per maand voor de twee eerste lesuren op maandagochtend vrijaf te geven. Dus moest ik die dag om 7 uur met de eerste boot alweer terug. “Gezellig dat je een weekend thuis komt”, zei mijn vader, “maar de zondagavond kunnen we beter overslaan.” Het vooruitzicht weer vroeg uit de veren te moeten maakte zoonlief nogal eens chagrijnig. Zo’n weekend was ook zo voorbij.

In 1967, het jaar waarin ik in Groningen wis- en natuurkunde ging studeren, was er nauwelijks een student te vinden met een televisietoestel op de kamer. Op de sociëteit van de studentenvereniging VERA stond op de bovenverdieping wel een TV. De uitzendingen van de Fabeltjeskrant zorgden daar na sluitingstijd van de mensa voor enige verstrooiing bij een select groepje Veranen. Met soms een knipoog naar de actualiteit viel ook voor ons genoeg te genieten van het door mijnheer de Uil voorgelezen nieuws. Daarna hadden we weer genoeg energie opgedaan om aan het volgende tentamen te werken.

Toen ik enkele jaren later met Anky ging samenwonen zagen we de TV ook bepaald niet als eerste levensbehoefte. Toch werd een toestel ons binnen een jaar min of meer in de schoot geworpen. Vanwege hun weigering de kalkarheffing, een opslag van 3% op de elektriciteitsrekening ten behoeve van de bouw van een snelle kweekreactor in het Duitse Kalkar, te betalen werden mijn broer Wim en schoonzus Puck van de elektriciteit afgesloten. Het gevolg was dat ondermeer hun televisie, naast alle voorzieningen die van stroom afhankelijk zijn, niet meer gebruikt kon worden. Ze gingen op zoek naar een exemplaar dat op een accu werkte. Daarop vooruitlopend kregen wij hun TV.

Ondertussen kreeg hun afsluiting de nodige media-aandacht.

Een klein jaar later publiceerde het weekblad de Haagse Post (HP) een dispuut over de voor en tegens van kernenergie aan de hand van vijf stellingen. Regeringsadviseur inzake kernenergie prof. dr. ir. D. G. H. Latzko verwoordde aan de hand hiervan zijn pro-standpunten, Wim zijn tegengestelde opvattingen. Recentelijk kreeg ik het artikel 👈weer onder ogen. Nu de discussie over kernenergie weer oplaait is het opmerkelijk dat de opslagproblemen voor het afval en de potentiële gevaren van ongelukken die toen naar voren werden gebracht nog steeds actueel zijn. Hoewel potentieel? Sindsdien hebben we in Tsjernobyl (1986)👈 en Fukushima (2011) kunnen zien hoe vreselijk fout het kan gaan.

Begin dit jaar besteedde het actualiteitenprogramma Een Vandaag aandacht aan de bezwaren van toepassing kernenergie. Daarin👈 werd via gesprekken met actievoerder John Hontelez en wetenschapper Wim Smit een vergelijking gemaakt tussen de situatie nu en die van 50 jaar terug.

En wat onze eerste TV betreft: in onze overvolle huiskamer zagen we zo op 7 juli 1974 Nederland de WK-finale voetbal met 2-1 van Duitsland verliezen….Nog wel in zwart-wit.